çiğdemsorku

Günümüzde çok hızlı bir şekilde bilim ve teknoloji gelişmekte ve değişmektedir. Ülkemiz için bu değişikliklere ayak uydurmak ve bilim-teknoloji üreten ülkeler arasında bulunabilmek önemlidir. Bu anlamda son 10 yıldır öğretim programları değiştirilmekte ve eğitimin kalitesi yükseltilmeye çalışılmaktadır. Öğrencinin kendi öğrenmesinden sorumlu olabilmesi, öğrenme sürecine katılarak bilgiyi kendi zihninde yapılandırmasında önceden var olan bilişsel yapılar önemli bir rol oynamaktadır. Öğrencilerin bilgiyi nasıl yapılandırdıkları, bir konuya ilişkin öğrenme yaklaşımları, kavramsal durumlarının belirlenmesi etkili öğretim ortamlarının hazırlanması için önemli bir başlangıç noktasıdır. Öğrencilerin kavramsal anlamaları üzerine birçok çalışma yapılmıştır ve yapılmaktadır. 8.sınıf düzeyinde basınç konusunda öğrencilerin kavramsal  anlamda sıkıntı yaşadıkları bir konudur.  Basınç konusu öğrencilerin günlük hayatta karşılaştıkları ve kullandıkları bir konudur. Günlük hayattaki olayları anlayabilmesi, yorumlayabilmesi, programda da belirtildiği gibi etraflarındaki doğal ve fiziksel dünyayı sorgulayan ve sağlam gerekçelerle açıklamalarda bulunan bireyler yetiştirilmesi anlamında önemli bir  yerdedir. Ayrıca basınç kavramı, fen bilimlerini araştırmaya meraklı öğrenciler yetiştirme yönünde; kaldırma kuvveti, maddenin tanecikli yapısı gibi diğer fen konularının öğrenilmesi için önemli bir temel teşkil etmektedir. Basınç konusunda öğrencilerin kavramsal anlamaları üzerine dünyada ve ülkemizde yapılmış çalışmalar bulunmaktadır ama bu çalışmalar diğer çalışmalara nazaran azdır ve ihtiyaç vardır. Günümüz öğretim yaklaşımları, kalıcı öğrenmenin matematiğe dayalı değil kavramsal olduğunu kabul etmektedir. · Öğrencilerin günlük yaşantılarından ve daha önceki deneyimlerinden kazandıkları bilgiler, daha sonra öğrenecekleri bilgiler üzerinde ciddi etkiler yapmaktadır. Özellikle, öğrencilerdeki yanlış anlamalar varsa  bu yanılgıları öğrencinin deneysel ortamda kendi yaparak ve yaşayarak  öğrenip günlük hayatta uygulayacak hale getirilmesi gereklidir. Çünkü tecrübe etmeden oluşturulmuş kanılar ve günlük yaşantıdaki ön yargılı düşünceler sonucu kavram yanılgıları oluşabilir. Basınç konusunda ortaya çıkan kavramsal zorluklar aslında fiziğin diğer konularında da bulunmaktadır. Basınç ve kuvvet kavramları birbiri yerine kullanılmaktadır. Bu kavramlar, yakın zamana kadar bilim insanları tarafından birlikte kullanılması sebebiyle de karıştırılmaktadır. Basınç konusunda yapılan diğer bir çalışmada ise gaz basıncı üzerinde durulmuştur. Ortaya çıkan alternatif kavramlar; havanın varlığı, havanın boşlukta yer  alması, havanın oluşturduğu basınçtır. Öğrenciler bu kavramların anlamlarını bilmediği sürece bu yanılgılar devam edecektir. 

• Katılarda basınç – cismin özellikleri (cismin yüzey alanı, cismin ağırlığı, cismin yoğunluğu)
• Sıvılarda basınç – sıvının özellikleri –(sıvının yoğunluğu, sıvının derinliği, sıvının konulduğu kabın şekli, sıvının miktarı, sıvının hacmi)
• Açık hava basıncı
• Kapalı kaplardaki sıvı ve gaz basıncı 8. Sınıf öğrencilerinin basınç konusundaki kavram yanılgılarının oluşturduğu konu başlıklarıdır.

Cismin özelliklerinden cismin yüzey alanı, cismin ağırlığı ve cismin yoğunluğu değişkenlerini içeren sorular “katılarda basınç” grubunda bulunmaktadır. Sıvının özelliklerinden sıvının yoğunluğu, sıvının derinliği, sıvının konulduğu kabın şekli, sıvının miktarı, sıvının hacmi değişkenlerinin içeren sorular ise “sıvılarda basınç” grubunda yer almaktadır. Basit bir barometre düzeneğinin deniz seviyesinden farklı yüksekliklerdeki durumunun gözlenmesi şeklinde hazırlanan soru “açık hava basıncı” gurubunda yer almaktadır. Bir piston içerisine barometre konularak farklı durumlarda basıncın ve basınç değişiminin sorgulandığı sorular “kapalı kaplarda sıvı ve gaz basıncı” konusundadır. Öğretimde sıkça kullanılan basınç-batma oranı , Basınç-kuvvet ilişkisi , basınç ve ağırlık ilişkisinin kurulduğu fakat ağırlık kuvvet ilişkisinin daha zor kurulduğunu gözlemliyoruz. Sıvıların Basıncı: Sıvıların basıncı konusunda sıvı basıncı-derinlik ilişkisinin öğrenciler tarafından öğretim öncesinde ve sonrasında rahatlıkla kurulduğu görülmektedir. Açıkhava Basıncı ve Gazlar: Açıkhava basıncı kavramının öğretim sonrasında öğrencilerin yükseklik değiştikçe değişim olduğunu , değişimin  ne olduğu ve nasıl olduğu konusunda kavramsal problem olduğunu ortaya koymaktadır. Bu anlamda basınç konusunda materyaller geliştirilmesine, deney yapmaya ve etkinlik tasarlamaya çok elverişli olan bu konunun deney ve etkinliklerle desteklenmesi gerekliliği açıktır. Özellikle yapılandırmacılığa uygun bilgisayar destekli öğretim materyallerinin sayısı ve çeşidi arttırılmalı, deney etkinlikleri ile öğrencilerin basınç konusuna dair somut yaşantılar geçirmeleri sağlanmalı, öğrencilerin fen derslerine olumlu tutum geliştireceği etkinlikler geliştirilmeli, ders içerisinde öğrencilerin arkadaşları arasındaki etkileşimleri arttırılmalı ve dersler eğlenceli bir şekilde işlenmelidir.

Çiğdem SORKU

Fen Bilimleri Öğretmeni